فین هرمزگان

زمان تقریبی مطالعه ۱۰ دقیقه

5/5 - (2 امتیاز)

فین هرمزگان یکی از شهرهای استان هرمزگان در جنوب ایران است که در بخش فین شهرستان بندرعباس قرار دارد.

شهر فین هرمزگان در شمال‌غربی در فاصله ۹۵ کیلومتری بندرعباس قرار دارد. این شهر با دارا بودن فضای وسیعی نخلستان متراکم و خیابان‌های عموماً عاری از بدنه ساختمانی به عنوان یکی از نمونه‌های نادر و واقعی باغ‌شهر در سطح کشور است.

در اواخر سلطنت نادرشاه و اوایل دولت کریم خان زند طاب ثراه نصیر خان لاری این هفت بلوک را تصاحب نموده و همه را ((سبعه)) گفتند و ضمیمه لارستان گردید . پس بلوک ایسین وتازیان را از سبعه جدا کرده و ضمیمه نواحی بندر عباس گردید و در عوض ((فرگ)) را که ضابط و کلانتری علیحده داشت ضمیمه شش بلوک باقیمانده گشته همه را باز سبعه گفتند و هر بلوک را ناحیه ای شمردند. ))

البته بلوک سبعه، امروز بدان صورت که در فارسنامه آمده نیست، زیرا فرگ جزء شهرستان داراب است و سایر نواحی از جمله فین چنان که گفته شد جزء شهرستان بندر عباس می باشد با توجه به این که کریم خان زند در اواخر قرن دوازدهم هجری حکومت می کرد، و از آن زمان تا کنون نزدیک به دو قرن می گذرد نتیجه می گیریم که فین لا اقل از دویست سال پیش جزء نواحی آباد و عمده ی منطقه بوده و فعالییت اقتصادی و اجتماعی آن چشمگیر بوده است.

در فارسنامه موقعیت اجتماعی وجغرافیاعی فین به شرح زیر بیان گردیده است:

«فین وگهره میانه جنوب و مشرق فرگ ـ دازای آن از قریه ی لاور تا قریه ی آب ماه یازده فرسخ ـ پهنای آن از قریه فین تا رویدر ده فرسخ ـ محدود است ، از جانب مشرق به ناحیه ی فارغان و از طرف مغرب به نواحی لارستان و از جانب جنوب به نواحی عباسی . هوای این ناحیه بعد از نواحی عباسی از همه ی گرمسیرات فارس گرمتر است . آبش از چشمه های شیرین و گواراست . معیشت این ناحیه وخراج دیوانی آن از خرمای نخلستان و حناست . غله به اندازه خوردن اهلش از دیمی و فاریابی به عمل می آید. خانه عموم این ناحیه عموم ازچوب و شاخه برگ نخل است. در همه ناحیه فین بیست خانه به هم پیوسته نباشد بلکه سه خانه و چهار خانه در نخلستان پراکنده است وخانه ها را حصاری نیست و در این ناحیه به علاوه نخل و نارنج و لیمو و ترنج ـ درخت انبه و چلغوزه به خرمی و تنومندی فراوان است و قصبه این ناحیه را« فین» گویند.

قلعه مختصری بر رسر تل کوچکی خانه ی کلانتر این ناحیه است و این ناحیه مشتمل است بر سیزده قریه آباد ـآب ماه ده فرسخی شمال فین است. آوین، ده فرسخی غرب فین است .باغستان،چهار فرسخی میان شمال و مغرب فین است . پشت تنگ هشت فرسخی میانه شمال ومغرب فین است. رویدر، ده فرسخی مغرب فین است ، ذرتو هفت فرسخی شمال فین است و به فرسخ جغرافیا چهار فرسخ است فین، همان ناحیه قصبه این ناحیه است .گهره، هشت فرسخ کاروانی

شمال فین ،گیشا ، شش فرسخ میانه شمال و مشرق فین است لاوردو فرسخ بیشتر در جانب جنوب فین است مارم فرسخ میانه شمال و مغرب فین است. مزرعه گونیز ، پنج فرسخ جانب مغرب فین است .»

درخت انبه که در فارسنامه بدان اشاره شده در فین بسیار کم ودر حکم هیچ است. منظور نویسنده فارسنامه به احتمال زیاد درخت «انبو» که کم و بیش در فین وجود دارد. این درخت از خانواده سپستان است . اما میوه آن از سپستان بزرگتر وبه اندازه دانه گردو است . میوه آ« در فصل تابستان می رسد. دارای شیره ای چسنبنده و لزج می باشد انبو بر وزن« شبرو» تلفظ می شود وبه نظر می رسد که مصغر « انبه» باشد همین طور درختی به نام چلغوزه نیز در فین شناخته نیست ، اما در ختی با مشخصاتی که چلغوزه دارد هست که آن را اصطلاحا« کرت »می نامند.میوه این درخت در پوششی دراز و کنگره ای شکل قرار دارد.

آب وهوای فین هرمزگان

فین در ناحیه ای مسدود قرار گرفته وبه وسیله کوه ها وتپه ها محاصره شده است هوای آن در تابستان خشک و داغ ودر زمستان معتدل است در بعضی از زمستان ها مقدار کمی برف بر قله کوه باز که در فاصله دو فرسنگی شمال فین قرار دارد می نشیند که در سرد تر ساختن هوای منطقه بی تأثیر نیست . در تابستان نوعی باد گرم موسمی هوا را به شدت داغ و طاقت فرسا می نماید. این باد که معمولا از اوایل خرداد شروع می شود وتا اواخر تیرماه ادامه دارد اصطلاحاً «آتش با د»یا «تش باد »نامیده می شود . از آنجا که کار طبیعت همه از روی حکمت و معرفت است این باد داغ وگرم عامل اصلی تبدیل میوه ی تلخ و نارس خرما به دانه های شیرین و شکرین می باشد چنان که ناصر خسرو می فرماید:

شیرین و سرخ گشت چنان خرما چون بر گرفت سختی گرما را

و لا جرم مردم فین باید گرما را تحمل نمایند تا خرمای مطبوع و حیاط بخش به دست آورند.

آب آشامیدنی مردم سابقاً از برکه ها وچشمه ها تأمین می گردید بدین معنی که تا برکه ها از آب باران پر بود مردم آب آشامیدنی خود را از آنجا می گرفتند و چون آب برکه ها تمام می شد از آب چشمه استفاده می کردند، اما اینک سالهاست که آب چشمه به وسیله لوله کشی وارد نخلستان و منازل و معابر گردیده و برکه ها از رونق افتاده اند .میزان بارندگی سالانه به طور کلی ناچیز است و نظم و قاعده ای ندارد یک سال چنان می بارد که همه جا را آب فرا می گیرد و از فراوانی آن نفرت حاصل می شود وسال بعد چنان آسمان بر زمین بخل می ورزد که به قول استاد سخن سعدی زرع ونخیل لب ترنمی کنند.

بارندگی ها معمولاً با رعد و گاه طوفان شدید همراه است و موجب خساراتی چند می شود. باد های گرم تابستانی اگر شدید باشد اصطلاحاً«« باد آخر» می نامند

خانه ها فین هرمزگان

خانه ها در فین پراکنده و دور از یکدیگر است و علت آن این است که هر کس در قلمرو ملک خود (نخل) خانه و کاشانه ای برپا کرده تا بهتر بتواند به نخل های خود برسد و نگهداری و حفاظت نماید.خانه های قدیم اغلب اغلب گلی ویا از شاخ وبرگ نخل بود، اما به موازات پیشرفت و رشد اقتصادی جامعه ساختن خانه های محکم با استفاده از بلوک وآجر وتیر آهن معمول و مرسوم گردیده وروز به روز توسعه می یابد.

خانه های قدیم جزدر موارد بسیار معدود حصار نداشت

پابه گلی، لهر، سرگ از انواع خانه های مردم فین است

که با استفاده از چوب و شاخ و برگ نخل ساخته می شود . پابه گلی اتاقی است که تقریباً تا ارتفاع یک تا دو متر آن از خشت خام ویا سنگ وکلوخ می سازند وسقف آن را به صورت شیروانی با چوب و شاخ و برگ نخل می پوشانند

لهر و سرگ را منحصراً از چوب و برگ نخل ساخته می شود . لهر به منزله ی اتاق وسرگ به منزله ایوان خانه است به علاوه لهر محل نگهداری اموال واثاث وخوابگاه زمستان وسرگ محل زندگی در تابستان است. در تابستان از سقف صاف و هموار سرگ همچون تخت خواب استفاده می شود.

برای بالا رفتن از سرگ نوعی نردبان از کنده نخل می سازند که آن را اصطلاحاًًًًً «پنه غاری» می نامند. گافره نیز نوعی خانه کپری است که دارای چهار ستون از کنده و چوب نخل است و سقف آن به وسیله شاخ و برگ به هم بافته نخل پوشیده می شوند و تابستان را روی آن می خوابند.

کوه ها فین هرمزگان

1ـ کوه باز :مرتفع ترین کوه در منطقه فین کوه باز است که در دو فرسخی شمال فین قرا دارد واز روستای گهره وآب ماه شروع و به روستای پشت تنگ ختم می شود. ارتفاع آن بالغ بر 2500 متر است.

در ارتفاعات کوه باز انواع درختان جنگلی مانند اورز،بنه،بادام کوهی ارچن و… وانواع بوته ها وگیاهان طبی دیده می شود. زیره ی کوه باز در نوع خود بی نظیر است، اما چون راه و وسیله مناسبی وجود ندارد جمع آوری آن به دشواری صورت می گیرد تنها مقدار کمی از آن به وسیله ساکنین اطراف کوه چیده و جمع می شود.در دامنه جنوبی وشرقی کوه باز روستاهای گهره،چلو،دم تنگ،باغستان،دازان،کهتک،کهن بالا،شیاری،منگو،تیزج،علی آباد،تربویه وپشت تنگ قرار دارند. هر یک از اینروستاها برای خود چشمه کوچکی دارند که با آن همه ساله مقداری گوجه،گندم،ذرت،تنباکو،پیاز،خیار سبز،بادمجان به دست می آورند .محصول عمده ی این روستاها خرماست. از فین راه اتوموبیل رو در زمان مرحوم شهریار بهادری بخشدار فین به این روستاها کشیده شده که از جنوب و غرب مارم و دهکده «چاکرتو» می گذرد وسر انجام در گهره به جاده آسفالت بندر عباسـ تهران وصل می شود.

2ـ کوه چنگ خروس:این کوه در مغرب فین قرار دارد.چنگ در اصطلاح مردم فین به معنای منقار پرندگان است و چون قله این کوه بلند و صعب العبور است آن را به منقار خروس تشبیه کرده اند.

3 –کوه آردن : این کوه در مشرق فین قرار دارد روستاهای گلمو شیخ عالی خور خورست ومنطقه کشاورزی رضوان در حاشیه جنوبی و روستاهای زرتو و گیشان در ضلع شرقی آن قرار گرفته اند.در ارتفاعات این کوه نیز درختان جنگلی از جمله انجیر کوهی –بنه وغیره می روید.

4-کوه گرکی :(به فتح گاف و کسر را)در مغرب فین واقع است. گرک در اصطلاح مردم فین به «آبله» می گویند و به نظر می رسد که وجه تسمیه آن آبله گون بودن صخره های این کوه باشد .

5-کوه مال خان:این کوه در جنوب فین وبر سر راه قدیم مالو فین به لاور وبندر عباس قرار گرفته.دارای گداری است که به گدار مال خان شهرت دارد.در سالهای اخیر راه اتومبیل رو فین به لاور نیز از همین مسیر باز شده است.

6- کوه لاور کوه:این کوه نزدیکترین کوه به فین ودر شرق آن واقع است ودر حقیقت امتداد شمالی کوه آردان است محسوب می گردد .در ارتفاعات این کوه دشت کوچکی قرار دارد که سابقا مقداری جو وگندم و عدس در آن کشت می شد(به صورت دیم)آب انباری از سنگ و ساروج در آن جا ساخته شده که در فصل بارندگی پر از آب می شود ومورد استفاده مسافران و کارگرانی که روزها در آن جا به کشت و زرع مشغول می شوند قرار می گیرد. یک راه مالرو فین به گهره وباغستان و دم تنگ از لاور کوه می گذرد کسانی که از فین به لاور کوه می روند،ناگزیر از طی یک سربالایی تقریبا 6کیلومتری هستند که از کنار چشمه ها شروع می شود وسر انجام به دشت لاور کوه منتهی می گردد.ضلع شرقی لاور کوه نیز با یک سرازیری تند وصعب العبور به دشت وسیع سنگلاخی می رسد که بخشی از آن شامل رودخانه ی معروف به (گست) است که به گست گهره شهرت دارد . در این دشت سنگلاخی برکه ای از قدیم الایام بر سر راه مسافران ساخته شده که آسایشگاه ومنزلگاه بوده وچند بوته درخت کنار(سدر) در کنار آن دیده می شود. برکه مذکور به برکه ی حاج زینل معروف است و در روزگارانی که مردم با الاغ و شتر و بعضاً پیاده سفر می کردند، برای مسافران جنبه حیاطی داشته است.

جمعیت فین هرمزگان

از جمعیت فین جز در زمان سر شماری اطلاع دقیقی در دسترس نیست. تازه ترین سرشماری در سال 1365 هجری شمسی انجام گرفته که به هیچ وجه جمعیت اصلی فین را نشان می دهد،زیرا سال ها پیش از آن یعنی از سال 1340 به بعد همه ساله عده ی کثیری از ساکنین فین در پی کسب و کار بهتر روانه شهر ها مخصوصاً بندر عباس شده اندو فین را خال از سکنه کرده اند. به موجب سر شماری

سال 1365 جمعیت فین به قرار زیر است:

تعداد خانوار356 نفر

جمعیت با سواد 952 نفر

جمعیت شش ساله و بیشتر1476 نفر

کل جمعیت 1759 نفر

به نظر می رسد که در برهه ای از زمان جمعییت فین به حدود پنج هزار نفر بالغ گردیده است. هم اکنون بسیاری از نیروی کاری فین با خانواده های خود جذب قطب های کشاورزی «رضوان»،«ایسین»،«تازیان » وسایر نقاط گردیده اند.

راه ها فین هرمزگان

حدود شصت کیلومتر از راه اتومبیل رو فین ـ بندر عباس شامل جاده اصلی بندر عباسـتهران و بقیه یعنی سی وشش کیلومتر جاده فرعی است. از سال 1356ساختمان این قسمت از طرف دولت آغاز شده و اینک به پایان رسیده است. فاصله ی راه جدید از جاده آسفالته بندر عباسـ تهران تا فین 36 کیلومتر وتا مارم 39 کیلومتر است. این راه از میان مزارع سرسبز و خرم سرزه و رضوان می گذرد که هر دو از قطب های مهم کشاورزی استان هرمزگان به شمار می آیند. پیش از احداث جاده آسفالته بندر عباسـتهران راه اتومبیل رو بندر عباس به فین از گنو به طرف روستای سرزه و رضوان پیش می رفت که مان راه شوسه بندر عباس ـ سیرجان ـ تهران بود. از سرزه، راه فین ازراه شوسه جدا می شد و به طرف شمال ادامه می یافت. طول این راه 24 کیلومتر بود. در باب احداث راه اتومبیل رو فین از سرزه ،گفتنی است که این راه در سال 1320شمسی با همت خود مردم فین و در امتداد راه مالرو قدیمی و با ابتدایی ترین وسیله، یعنی بیل و کلنگ و دست و پنجه باز شد و در همان سال برای اولین بار یک کامیون بار کش وارد فین گردید. پیش از این آندسته از مردمی که از بندر عباس به فین می آمدند تا سرزه با اتومبیل طی می کردند و از آنجا با الاغ وشتر وارد فین می شدند وچهار ساعت یا اندکی بیشتر در راه بودند.

در سرزه جایی که مسافرت با اتومبیل جای خود را به مسافرت با الاغ می داد یعنی آخرین ایستگاه، قهوه خانه ای وجود داشت که شامل چند اتاق و یک راهرو بود و در جلو قهوه خانه محوطه وسیعی برای توقف اتومبیل و بار انداز مسافران قرار داشت.

مسافران در اینجا استراحت می کردند و شام و نهار و چای صرف می نمودند. صاحب قهوه خانه مردی پیر اهل سیرجان بود و به« سید درویش» شهرت داشت که کم حرف و ساده دل و متواضع بود و با همکاری و همیاری مرحوم درویش جباری، اهل سرزه که او هم از حسن خلق کافی بهره ی کافی داشت قهوه خانه را اداره می کردند ـ

با احداث راه بندر عباسـ تهران مسیر اتومبیل ها تغییر یافت و قهوه خانه سید درویش متروک و سرانجام تعطیل و ویران گردید. در سمت غرب قهوه خانه مذکور، ساختمان پاسگاه ژا ندارمری که از دوران حضور« اسپیار» به جا مانده بود، بر بلندای آبادی شکوه وجلوه خاصی داشت که آ« هم سر انجام از پا در آمد و ویران گردید

آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری فین هرمزگان

قلعه فین

حمام فین

آسیاب

مسجد امام حسین (علیه السلام)

استخر

آبشار مارم (چربه)

استخر شصت ستون فین

مسجد صاحب الامر

مسجد رفیع الدینی

مسجد سید احمد

مسجد امیرالمؤمنین