منطقه حفاظت شده هماگ

این منطقه درشمال شهرستان بندرعباس و قسمت جنوبی شهرستان حاجی آباد قرارگرفته است و وسعت منطقه درحدود ۳۶۰۰۰ کتارمی باشد. این منطقه در قسمت مرتفع استان قرارگرفته و حداقل ارتفاع آن درحدود ۷۰۰ متر بالاتر از سطح دریا می باشد. کوه هماگ بلندترین ارتفاع استان هرمزگان از رشته کوههای زاگرس جنوبی است.

تشگر (tashger) به ارتفاع ۳۲۶۷ متر از سطح دریا بلند ترین قله ی هماگ می باشد. کوه هماگ از غرب به روستای سیرمند از شرق به روستای هماگ از شمال به روستای شمیل ‌‍، جائین ، فارغان و بخوان وجنوب را روستاهای سیاهو ، زاکین ، تنب سورو ، تل گردو ، یخوران در بر میگیرد.

بیش از ۹۰ درصد مساحت منطقه را ارتفاعات تشکیل می دهند که در قسمتهای غربی این ارتفاعات به صورت تپه ماهوری بوده و در قسمتهای مرکزی وغربی اکثراً صخره ایی بوده و در آن چنان شیب زیاد دارند که گذر از آنها تقریباً غیر ممکن است. وجود کوهسارهای فراوان باعث جاری شدن رودخانه های دائمی و فصلی فراوان شده است. بر اثر شرایط خاص ژئولوژیکی منطقه ، چشمه سارهای متعددی آب موردنیاز مردم محلی وحیات وحش راتامین می کنند.

آب و هوای منطقه گرم وخشک بوده و درارتفاعات ، زمستانهای سرد و تابستانهای معتدل می باشد . میزان نزولات آسمانی این منطقه نیز نسبت به سایر نقاط استان ازشرایط بهتری برخورداراست و بین ۳۰۰ تا۴۰۰ میلی متربارندگی ، درسال گزارش شده است. این منطقه به علت برخورداری از تنوع زیستگاهها ، تغییرات ارتفاعی و اقلیم مناسب از پوشش گیاهی متنوع و مناسبی برخورداراست . مهمترین حیات وحش منطقه رادرارتفاعات کل و بز و در ارتفاعات میانی قوچ و میش کارکارال ، خرس سیاه ، پلنگ ، گربه وحشی ، ودرتپه ها ومناطق دشتی جبیر، روباه معمولی ، کفتار گراز ، خدنگ وانواع جوندگان تشکیل می دهند. پرندگان غالب منطقه ازگونه های کبک و تیهو می باشند که در تمام فصول سال به وفور یافت می شوند. انواع پرندگان شکاری ، جغدها و پرندگانی نظیر دیدوک زنبورخورها ، کیلو ، سبزقباها ، باقرقره ، سسک ها ، دم جنبانک ، چک چک و….. دراین منطقه زیست می کنند. خزندگان منطقه شامل انواع مار ، آگاما ، بزمچه و مارمولک می باشد.

از نکات جالب توجه این منطقه وجود درختان سردسیری و گرمسیری می باشد. دراراضی پائین دست مناطق جنوبی بیشتر گونه های گرمسیری ازقبیل کهور، کنار ، گیشور ، استبرق ، خرزهره ، بید ، پده و…. ودرارتفاعات میانی بادام کوهی ، بادامک ، بنه ، قیچ ، آبنوس ، گون و در ارتفاعات بالا ارس ، زیتون وحشی از گیاهان غالب منطقه می باشند. انواع میوه شامل نارنگی ـ انگور ـ گردو ـ خرما ـ انجیر ـ زردآلو می باشد.

در سال ۱۳۸۷ به عنوان منطقه حفاظت شده پیشنهاد و طبق مصوبه ۳۵۱در تاریخ ۱۴/۹/۸۹ به عنوان منطقه حفاظت شده هماگ آگهی رسمی گردید.

موقعیت عمومی منطقه
این منطقه در مختصات E5550 تا E5660 طول شرقی، N2745 تا N2813 عرض شمالی و در شمال شهرستان بندر عباس و قسمت جنوبی شهرستان حاجی آباد قرار گرفته است.

وسعت منطقه:۱۰۰۵۰۹ هکتار

ویژ گی و سیمای عمومی منطقه(شامل وضعیت توپوگرافی،چشم انداز، پوشش گیاهی و گونه های شاخص گیاهی، وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و کریدور ها)

زمین شناسی
منطقه هماگ بخشی از از زاگرس چین خورده می باشد . چین خوردگی ها و گسل ها اغلب از روند شمال غربی و جنوب شرقی زاگرس پیروی می نمایند . از نظر ساختا ر ، سازندها دارای تنوع زیادی است در بخشهای مرتفع و پر شیب حوزه سازندهای آسماری جهرم، اهک گوری، رازک میشان و بصورت محودود سازند بختیاری وجود دارد که سنگ شناسی آنها شامل آهک دولومیتی ، آهک ریفی ، مارن سیلتی و آهک سیلتی مارن و واریزه های مسطحی شیل و کنگلومرا است . تنوع ساختاری فوق باعث شده است که بیرون زدگی های سنگی فراوان پرتگاه ها و دامنه های واریزه ای به اشکال و جهات مختلف در منطقه دیده شود .
در خصوص خاکهای منطقه می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
کثرا فاقد پوشش خاکی و یا خاک های کم عمق بر روی دامنه های کم شیب
خاک های کم عمق و در رخنمون ها فاقد خاک
خاک های نسبتا عمیق با پستی و بلندی کم تا متوسط بافت خاک سبک شنی دارای سنگریزه
خاکهای نیمه عمیق با بافت لوم دارای پستی و بلندی تا حدود ۵ متر
خاک های عمیق با بافت سبک و شنی دارای پستی و بلندی کم
خاک های نیمه عیمق دارای سنگریزه و قلوه سنگ
خاکهای نیمه عمیق تا عمیق بافت لومی تا شنی لومی دارای سنگریزه .

منابع آبی
به دلیل نفوذپذیری خوب در بخش زیادی از مخروط افکنه های کوه هماک جریانات زیر سطحی خوبی وجود دارد و باعث به وجود آمدن قنوات ، چشمه ها و چاه ها در پایین دست روستاهای تیفکان و فورخوج شده است . که با احداث سازند های تاخیری باعث افزایش دبی آب آنها شده است .

دامنه تغییرات ارتفاع
این منطقه درقسمت مرتفع استان قرارگرفته و حداقل ارتفاع آن درحدود ۷۰۰ متر بالاتراز سطح دریا می باشد. بلندترینکوه استان یعنی کوه هماگ با ارتفاع ۳۲۶۷ متردراین منطقه قرار دارد . از ارتفاعات مهم منطقه می توان به کوه سیروئیه، کوه بناب، کوه نارمک، کوه تشکر ، کوه بنه باغان ، کوه بند بیدان ، کوه بر آفتاب و کوه مغان نام برد. از مهمترین دره های منطقه نیز می توان به دره رائیز ، دره دوزق در و دره آلی اشاره نمود .

سیمای طبیعی منطقه
بیش از ۹۰ درصد مساحت منطقه را ارتفاعات تشکیل می دهند که درقسمتهای غربی این ارتفاعات به صورت تپه ماهوری بوده و درقسمتهای مرکزی وغربی اکثراً صخره ایی بوده وآن چنان شیب زیادی دارند که گذر ازآنها تقریباً غیرممکن است. وجود کوهسارهای فراوان باعث جاری شدن رودخانه های دائمی و فصلی فراوانی شده که از رود خانه های مهم منطقه می توان به نارمند، احمدی سیروئیه و.. اشاره نمود و براثر شرایط خاص ژئولوژیکی منطقه، چشمه سارهای متعددی وجود دارد که علاوه بر تامین آب شرب مردم محلی و دام ها، آب مورد نیاز حیات وحش منطقه را تامین می کنند.

اقلیم :
منطقه هماگ به دلیل ساختار کوهستانی از آب و هوای معتدل تری نسبت به اراضی پیرامونی خود برخوردار است . به طو کلی آب و هوای منطقه در ردیف گرم وخشک بوده و درارتفاعات زمستان ها سرد و تابستان ها معتدل می باشد. میزان نزولات آسمانی این منطقه نیز نسبت به سایر نقاط استان ازشرایط بهتری برخوردار است وبین ۳۰۰ تا۴۰۰ میلی متر بارندگی، درسال گزارش شده است .

پوشش گیاهی:
پوشش گیاهی در ارتفاعات و بعضی مناطق دشتی و دامنه ای بسته به شرایط ارتفاعی دارای پوشش گیاهی خاص خود می باشد . این منطقه به علت برخورداری از تنوع زیستگاه ها، تغییرات ارتفاعی واقلیم مناسب ازپوشش گیاهی متنوع و مناسبی برخورداراست. عناصر گیاهی این منطقه اکوتونی از گونه های صحار سندی و ایران تورانی تشکیل داده است تغییرات کمربند های ارتفاعی پوشش گیاهی از نکات قابل توجهی در فلور منطقه می باشد از عمده تیپ های گیاهی با ارزش در منطقه می توان به:

تیپ ارس – بنه Juniperuspolycarpus – Pistaciaatlantica –
این تیپ از ارتفاع ۲۲۰۰ متر شروع شده و تا حدود۳۰۰۰ متری از سطح دریا وجود دارد . محیط کوهستانی بوده و از نظر زمین شناسی مربوط به دوران سوم دوره های الیگوسن و ائو سن می باشد بافت خاک سنگین و کم عمق و فرسایش شدیدی در آن وجود دارد . گونه های همراه این تیپ شامل خنجوک – زیتون – کیکم – ارژن رزوک می باشد .

تیپ بادام – ارس Amygdalusscoparia- Juniperuspolycarpus
شرایط زیستگاهی آن کوهستانی و بصورت سنگلاخی و سنگریزه ای با بافت خاک سنگین و عمق کم می باشد فرسایش خاک شدید ، همراه با بیرون زدگی سنگ مادر متعلق به دوره الیگوسن و ائوسن است .

تیپ بادام – کیکم Acer monspesslanum – Amygdalusscoparia
شرایط رویشگاهی آن کوهستانی ، با خاک بافت سنگین و کم عمق و فرسایش شدید می باشد .

تیپ زیتون – کیکم Oleaferrugiana- Acer monspesslanum
حداقل ارتفاع رویشگاه آن ۱۳۰۰ متری از سطح دریا می باشد فرسایش متوسط ، دارای خاک کم عمق و ازنظر زمین شناسی مربوط به دوران دوم و سوم و دوره های کرتاسه و پالئوسن است .

تیپ کهور – کنار Posopiscineravia – Ziziphusspina Christi
این تیپ از حداقل ارتفاع ۵۰۰ متری از سطح دریا شروع و نهایتا تا ۷۰۰ متری دیده می شود . خاک آن دارای عمق متوسط و جنس لومی و شنی رسی است . از نظر زمین شناسی مربوط به دوران سوم و دوره پلیوسن می باشد .

حیات وحش منطقه
وجود ارتفاعات ، تپه ماهورها و دشتهای این منطقه شرایط زیستگاهی مناسبی رابرای گونه های مختلف فراهم ساخته اس، قوچ ومیشOvissp، کل وبز Capra aegagrus، پلنگPanderapardus، گربه وحشیFelissilvestris، کفتارHyaena h.، شغالcanisaureus، روباه معمولیVulpes v.، تشیHystrixindica، خرگوشLepuscapensis وگراز Susscoroaازمهمترین پستانداران منطقه می باشد .
ازبین پرندگان تیهو AmmoperdixGriseogularisوکبکAlectorischukarازفراوان ترین ومهمترین گونه های قابل شکار منطقه بوده ومی توان از پرندگانی نظیر هماgypaetusbarbatus، دالAegypiusmonachus، دلیجهFalco tinnunculus، سارگپه ها(Buzzard )، سسک ها( Warbler)، زنبورخورها(Bee-eater)، سنگ چشم ها (Shrike)، دارکوب ها (Woodpecker)، چک چک ها ( Wheatear) وغیره …… نیز نام برد. ازخزندگان می توان افعی ها (Viper )، مارجعفریEchiscarinatus، وانواع مارمولک ( Lizard )اشاره کرد .

جاذبه های اکوتوریستی
کوه هماگ به عنوان بلند ترین کوه استان در این منطقه باعث شده که اکثر طبیعت دوستان و کوهنوردان به این منطقه مسافرت نموده و به کوهنوردی مشغول شوند . بعلاوه تنوع زیستگاهی و بیولوژیکی باعث شده است که منطقه به عنوان یکی از مهمترین مناطق جهت جلب طبیعت گردان( اکوتوریست ها) معرفی شود . وجود دامنه ارتفاعی زیاد باعث ایجاد کلکسیونی از فون و فلور ایران در منطقه شده که به لحاظ زیست محیطی دارای ارزش بالا و غیرقابل انکاری است که مطمئنا در استان نادر می باشد . آب و هوای ملایم به همراه رود خانه ها و چشمه سار ها و باغ های مرکبات موجب شده که این منطقه به عنوان قطب کشاورزی استان نیز به شمار آید.

وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی
در اطراف منطقه هماگ کانون های زیستی زیادی وجود که بیش از ۳۰ روستا و آبادی را شامل می شود . روستای فارغان با تعداد ۴۹۱ خانوار و ۱۸۶۲ نفر جمعیت در شمال منطقه و سیاهو با تعداد ۲۴۴ خانوار و ۹۳۴ نفر جمعیت در جنوب منطقه از بزرگترین این آبادی ها هستند . در جدول ذیل جمعیت روستا ها بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ آمده است .

تعارضات مهم منطقه
از تعارضات مهم منطقه می توان به چرای بیش از حد دام ،تخریب زیستگاه ها، اشغال آبشخور ها ، شکار بی رویه، وجود معادن و …. اشاره کرد.
از مهمترین اثرات انسان ساخت منطقه نیز می توان به وجود روستا هایی از قبیل هماگ بالا، هماگ پایین و… نام برد که در داخل منطقه و به صورت پراکنده در دل کوه ها و دره ها جای گرفته اند.

تجهیزات و امکانات
تجهیزات و امکاناتی در منطقه موجود نمی باشد و این منطقه توسط اداراه محیط زیست حاجی آباد و محیط بانی فارغان تحت حفاظت قرار دارد.
۳. سایر ملاحظات:
با توجه به اینکه این منطقه به تازگی تحت حفاظت قرار گرفته است، نیاز به تجهیز و تامین نیرو وامکانات دارد.